Байыркы кыргыздар жонундогу эн биринчи жана негизги маалыматтарды кытайдын байыркы жазуу эстеликтери билдирет. Муну менен катар байыркы турк, кыргыз, араб жана перси жазуулары, ошондой эле XVIII кылымдан баштап, орус тарыхчылары да кыргыздар жонундогу маалыматтарды берген. Ири тарыхчы, академик В. Бартольд: «Кыргыздар Орто Азиянын эн байыркы элдеринин катарына кирет. Азыркы убакта Орто Азияда турган элдердин ичинен кыргыздар сыяктуу аты тарыхта эрте учураган бир да эл жок болсо керек», — деп жазган. Кыргыздар жонундогу эн биринчи маалымат кытайдын тарыхчысы Сымациндин биздин доорго чейинки 99-жылы жазган «Тарыхый каттар» деген китебинде айтылган. Анда кыргыздар биздин доорго чейинки экинчи кылымда эле Гегунь (кыргыз) империясына бириккен, Сибирдеги Енисейдин баш жагында орношкон эл деп баяндалат. Тарыхта кыргыздар IX—X кылымдын ортосунда ири мамлекет болуп тургандыгы айтылат. Ушул мезгилде кыргыздардын маданияты бир кыйла жогорулайт. Бул учурда алардын соода-сатыгы кучтуу болуп, оздорунун жазуусу болгон.
Академик Бартольд кыргыздардын IX—X кылымдын ортосундагы учурун «Кыргыздардын улуу мамлекеттик доору» деп атайт.
