Силер жайында көлмөлөрдөгү суунун өңү кээде жашыл болуп каларын балким байкагандырсыңар. Анын себебин билесиңерби? Көлмөнүн жылуу суусунда бөтөнчө бир өсүмдүк - балыр өсүп, тез көбөйүп кетет. Ошондон улам суу жашыл түскө боёлот. Эгер силер жашыл сууну микроскоп менен карасаңар, анда жайнаган кичинекей жашыл тоголокчолорду көрөсүңөр. Дал ошолор балырдын туташ тобун түзөт. Жер шарында түрлүү балырлар бар. Алардын ичинде узундугу 40мге жеткени да болот.
Алар океанда өсөт. Болгону бир клеткадан турган кенедей балырлар да бар. Адатта алар туташ топко биригип, суу бетинде калкып жүрөт да, сууну түрдүү түскө боёйт. Балырлар көк жашыл, жашыл, күрөң жана кызыл түстө болот. Көк жашыл балырлар кургак жерде да өсөт. Алар Казакстан менен Орто Азиянын чөлдөрүндө кездешет.
Жамгыр көп жааган жаз менен күздө көк жашыл балырлар өтө тез көбөйүшөт, ал эми кургак мезгилде куурап, кара кыртышка айланып, топурак бетин каптап калат. Аларды шамал ар тарапка учурат. Жаан жааса кайрадан өсө баштайт. Жашыл балырлар да кургак жерде кездешет, бирок көбүнчө сууда өсөт. Алардын ичинде бир клеткалуу майда балырлар да бар, алар суу бетинде калкып жүрүшөт, ал эми ирилери суу түбүндө чөгүп жатат. Күрөң балырлар абдан ири өсүмдүктөр болушат. Деңиз менен океандарда алар суу астындагы чытырман токойду - анык жунглини түзөт. Саргасс деңизинде саргасс балырлары өсөт. Деңиз да ошол балырлардын атынан аталган.
Жээкке жакын жерде саргасстар суу түбүнө бекип өсөт, ал эми жээктен ыраак аймактарда калкып жүрүшөт. Алар өтө көп болгондуктан кемелердин өтүшүнө да жолтоо болушат. Кызыл балырлар да деңиз менен океандарда өсөт, бирок калкып жүрө алышпайт. Алар аска таштарга, үлүл кабыктарына же башка балырларга жабышып өсөт. Суу бетинде калкып жүргөн майда балырлар менен калак буттуу чаяндар жана башка майда деңиз жаныбарлары азыктанат.
Ал эми бул деңиз жаныбарлары өз кезегинде көптөгөн балыктарга жем болот. Ошондуктан балырлуу жерден балык уулоо ыңгайлуу. Бирок балырлар деңиз жаныбарлары үчүн азык гана болбостон, сууну кычкылтек менен байытып, чириткич бактериялардан тазартат. Адамдар айрым балырларды тамак-ашка пайдаланат. Алардын бири - биздин түндүк деңиздерде өсүүчү ламинария. Балырлар - үй жаныбарларына да жакшы тоют. Тиричилиги токтогон балырлар көлмө түбүнө калың чөгүндү катмарын - сапропелди пайда кылат.
Бул чөгүндү үй жаныбарларына тоют, ошондой эле мыкты жер семирткич да болуп эсептелет. Балырлар дарылык максатта да колдонулат, алардан көптөгөн химиялык продуктулар да алынат.
