Бактерия бул көзгө илээшпеген, майда жандуу организм, бөлүнүү аркылуу көбөйөт. Бөлүнгөн соң 10- 20 минуттун ичинде саны эки эсе көбөйөт. Бактериялардын таралышына беш шарт керек:-азык-нымдуулук-жылуулук (температура)-убакыт-аба Бактериялар өзгөчө белок (протеин) аттуу азыктарды жакшы көрөт: эт, балык, жумуртка, сүт азыктары, куурулган тамактар, соустар, кремдер, палоо, бышкан тамактарда абдан тез көбөйөт. Бактериялар нымдуу чөйрөнү абдан жакшы көрүшөт, тоңдурулган же кургатылган азыктарда ылайыктуу суулуу чөйрө жок болгондуктан, бактериялар өөрчүбөйт. Бактериялар жылуу чөйрөнү жакшы көрүшөт.

Бактериялар өзүнө ылайыктуу жылуулукту (температураны) туура сезет. Азыктарды, тамак-аштарды муздаткычта сактаган учурда, бактериялардын көбөйүшү токтоп турат. Тондурулган тамактарда бактериялар өөрчүбөйт. Бактериялардын өөрчүшү үчүн убакыт керек, ытайыктуу шарттарда бактериялардын саны 10-20 минут сайын эки эсеге көбөйөт. Бактериялардын көбөйүшүнө ошондой эле аба (кычкылтек) керек, себеби жандуу нерселер дем алышат. Мисалы, узун убакытка багышталган азыктардын же тамактардын (консервалар) сакталуучу идишинен абаны чыгарып (вакуум чөйрөсүн түзүп), калай же пластикалык капкак менен жабат. Кокусунан же туура эмес жабылган тамактарга бактерия аба менен кирип, тамак бузула баштайт, көмүр кычкыл газдар пайда болуп, консерванын капкагы көтөрүлүп, жарылат же капкагы көтөрүлүп, тамак бузулат. Мындай тамактарды ыргытуу керек.

Бактериялардын көбөйүшүнө кандай каршылык көрсөтүш керек?1.Азык - белок (протеин) туткан тамактарга кыраакылык менен мамиле кылуу керек.2.Тамактарды кургак чөйрөдө иштетүү керек.3.Жылуулук(температуралык) көзөмөлдөө - 8°С тан 63°С ка чейин, бул кооптуу температуралар. ошон үчүн азык-тамактарды тоңдуруп, тез суутуп, бышкан тамакты ысыкта сактап, жакшы бышыруу керек.4.Мезгил-бактериялардын көбөйүшүнө мүмкүнчүлүгү бар болгон чөйрөдө тамак-аштарды узак убакытта сактабагыла.5.Тамактар жана азыктар сакталуучу идиштердин капкагын аба кирбегендей жабуу керек. Бул шарттарга адам көңүл бурбаса - тамактар жыйынтык бактериялардын көбөйүшүнүн таасиринин натыйжасында бузулат, башкача айтканда, азык жана тамактын ичинде бактериялар физикалык өзгөрүүлөрдүн негизинде химиялык өзгөрүүлөргө шарт түзүлүп, азыкты же тамакты ууландырып, коркунучтуу абалына келтирет.Чакырылбаган конок-бактерия - бизге кайдан келет?1.Азык-тамактар аркылуу2.

Киши аркылуу3.Чаң менен4.Аба аркылуу5.Суу менен6.Курт-кумурска, чымын-чиркей менен7.Арткан калдыктар аркылууОшол үчүн бул бактерия булактарын ар дайым көзөмөллөгөнлү унутпагыла!

Мындан тышкары, тамактарды жез, цинк, темир идиштерде сактаса, азыктагы суулар кычкылданып, тамакта химиялык өзгөрүүлөр жүрүп, натыйжада тамактар ууланат, ошол үчүн тамактарды азык сактоого арналган целлофанда, пластикалык, эмаль, калай капталган идиштерде сактоо керек. Ылайыксыз шарттарда сакталган тамак-азыктар бузула баштайт. Бузулуу процесстери төрт топко бөлүнөт: Көгөрүү (көк дат басуу)-ар түрлүү тамактын үстүнө пайда болгон көбүнчө көк-жашыл түстүү микроорганизмдер. Тамакты узак убакытта жылуу чөйрөдө сактаса, ачып баштайт, б. а. тамактын даамы жана жыты кычкыл болот. Жагымсыз жыттануу-азыктарды же тамактарды туура эмес сактаганда кескин жыт чыгат. Чирүү ар түрдүү жашылча-жемиштерде, эт азыктарында пайда болот, аларды узак убакытта жылуу жерде сактаганда, азыктар жумшарып, ичине суу толуп, жагымсыз жыттанат.

Адам өзүнүн ден соолугуна зыян келтирбес үчүн тамак - ашты пайдаланууда төмөнкү эрежелерди сактоосу керек: 1.Сүттү сөзсүз кайнатуу керек, себеби чийки сүттө микробдор бар, сүттү кайнатканда, микробдор өлөт.2.Этти мүмкүн болсо мамлекеттик дүкөндөн сатып алуу керек. же санврачтын тамгасы коюлган этти алса болот. себеби сатууга руксаты жок эттерде жугуштуу оорулар болот.3.Ачык. белгиси. шарты жок жерде даярдалган тамактарды албаш керек.

анткени тамактар бузулган же ууланган болуп чыкса, ал тамакты даярдаган киши табылбай калат.4.Муздаткычты тез-тез тазалап туруу керек, антпесе, анын ичинде калган артыктар-калдыктар сасып, чирий баштайт5.Муздаткычтын температуралык даражасын көзөмөлдөп' туруу керек. антпесе, муздаткычтын температурасы алмашса, тамактар тоңуп же нымданып, акыры бузулат.6.Артып калган тамак-аштарды муздаткычта эң көп 2 күн сактаса болот. анткени 2 күндөн кийин тамактагы микробдор көбөйө баштайт. ошол үчүн тамакты тоңдуруу керек.7.Узак убакытка багышталган тамактарды тоңдуруу. сүрсүтүү. кургатуу керек же кычкыл (маринад). таттуу.

туздуу. абасы жок чөйрөдө сактоо керек.8.Суулуу. кычкылы бар азыктарды. тамактарды айнек. эмалы бар. целлофан. пластикалык идиштерде сактоо керек.9.Жаңы бышкан тамакты ошол замат ичүү керек. даамдуу жана пайдалуу болот.10.Бышкан тамакты 1-2 сааттан ашык сактабаш керек ( Т - 21°С)11.Чийки азыкты бышкан тамак менен аралаштырбаш керек.