Жалбырак

И. А. Крыловдун жалбырак жана тамыр жөнүндө тамсили бар. Жалбырактын көркүнөн башка пайдасы жок, өсүмдүктөгү эң башкы нерсе - мээнеткеч тамыр деп айтылат анда. Крыловдун заманында жалбырак илимде так ошондой бааланган. Мезгил өттү. Жашыл жалбыраксыз өсүмдүк эле эмес, жер жүзүндө эч нерсе жашай албастыгын, ансыз жашоо болбостугун илим далилдеди. Көрсө өзгөчө заттын - хлорофиллдин жашыл бүртүкчөлөрү бар жалбырак клеткасында суу менен көмүр кычкыл газ биздин жашообуз үчүн эң керектүү заттар - кант жана крахмалга айланат экен. Айлануу учурунда жалбырак жандуу нерселердин бардыгы дем алуучу газ - кычкылтекти бөлүп чыгарат. К. А. Тимирязев жашыл жалбыракты жашоо-тиричиликтин улуу фабрикасы деп атаган. Жалбырак үчүн абадагы көмүр кычкыл газ менен суу - сырьё, жарык нур - кыймылдаткыч болуп кызмат кылат. Жалбыракка жарык нур тиери менен фабрика суу менен көмүр кычкыл газды крахмал жана кантка айландыра баштайт.

Жарык жок болсо, хлорофилл бүртүкчөлөрүндөгү иш токтойт. Өсүш үчүн керектүү азык заттарды өсүмдүктөр денесине ушинтип чогултат. Бул заттар адам менен жаныбарларга да азык болот. Өсүмдүктөр абаны артыкбаш көмүр кычкыл газынан тазартып, кычкылтектин жердеги запасын тынымсыз толуктап турат. жалбырактын жашыл болушуна да хлорофилл бүртүкчөлөрү себепкер.

Алар күн спектринин жашылдан башка бардык нурларын жутуп алып, жашыл нурларды чагылдырат. Ошондуктан жалбырак жана чөп бизге жашыл болуп көрүнөт.