Адабият

Дөөлөр жөнүндө

Кыргыздын мифтик түшүнүгү боюнча, дөөлөр көйкап чөлкөмүн мекендеген адам кебетелүү, бирок тулку бою тоо десе эки буттап жылган тоодой бою бар, жалгыз көздүү, же демейдегидей эле бирок бою, туруму опсуз чоң бир макулук экени элестетилет. Дөө Манас эпосунда мындай сүрөттөлөт

Койкап

Кыргыздын мифтик түшүнүгүндө, табиятты, атап айтканда, жерди кыркалай курчап, башы көккө такашып турган тоо кыркасы болот имиш. Ошонун аркы жагы "Көйкап" аталган чөлкөм экен.

Пери

"Пери" көктөгү теңирлердин кыздары имиш. Алар жер үстүнө ак куу же сулуу кыз кебетесинде түшүп, чыгуу мүмкүнчүлүгү болот экен. Пери көбүнчө асманда булуттарды кайтарат дейт. Кыргыз эл ооз адабиятынын мифтик элестетүүсүндө пери асманда туруп, жер

Мурок суу

Муроктүн суусу өтө ыйык зоокадан таштын бетин жарып чыгат имиш, Муроктүн суусун ичкен жан өлбөйт экен. Ошого "өлбөстүн суусу" деп да айтылат. "Мурок суу" абдан тунук, таза элестеткен.

Кыдыр

Кыргыз мифтеринде "кыдыр" бакыт, таалай, ырыскынын ээси, пири катары элестетилет. Кыдыр илгери кайып болуп кеткен заттан болгон имиш. Кыдыр аруу, агдар жүргөн инсанатка жолукса "кыдыр даарыды" - делип, бакыт, ырыскы келет экен.

Сыйкыр

Кыргыздын мифтик түшүнүгүндө, "сыйкыр" бир түрдүү "кереметтүү күч" катары элестетилет да, "сыйкыр" эч кандай сырткы көмөк, себепсиз эле, бир нерсени дагы бир нерсеге өзгөртө ала турган, кубулта коё турган жөндөмгө ээ өнөр катары сүрөттөйт.

Кара таш

Кыргыздын мифтик түшүнүгүндө, дүйнөдөгү жан-жаныбарлар абдан чаалыгып чарчаганда, же болбосо, жашоо мүмкүнчүлүгү калбай аргасы, айласы түгөнгөндө, (мисалы, "келин таш" аттуу мифтик баянда бир келин жоонун колуна түшөөрдө" "кара таш" айланат) түбөлүк жатып (уктап), ташка айланат" деп түшүнүшкөн.

Кайып

Кыргыз мифтик түшүнүктөрүндө "кайып" же "кайып болуу" жөнүндөгү элестетүү баяндары арбын кезигет. Кыргыз мифтеринен карасак, кайыпчынын Кара Tоо, кайыпчынын Кара-Үңкүр деген чөлкөмдөрдүн наристе элестерин кезиктиребиз.

Жан

“Жан” жөнүндө кыргыздар мифтик наристе элестетип, “жан” деген “көк чымын” же “көк түтүн” деген образды жараткан. Жандуу нерселердин элден мурда тулку-бою жаралып, андан кийин ага жан салынат деп түшүнүлгөн.

Сыйкыр

"Сыйкыр" күчтөр жөнүндө айта кетсек, табияттын жаратылышында болбогон, бирок мифтик түшүнүктөн улам наристе элестетип, баштапкы доордун адамдары өздөрүнө душман күчтөр менен жандарына пайда келтире турган күчтөрдүн образын жаратып баяндаган мифтер табияттан тышкары күчтөр жөнүндөгү мифтер деп аталат.