5-март — Ак калпак күнү: калпак майрамынын тарыхы, маңызы.
Ак калпак күнү (англисче white kalpak`s [cap] day) — Кыргызстанда калпак баш кийимине арналган, жыл сайын 5-мартта өткөрүлүүчү майрам. Ошондой эле «Ак калпак жана улуттук кийимдер күнү» деп дагы айтылат. Ак калпак күнүнүн демилгечи — режиссер Рысбек Жабиров.
Жогорку Кенештин 2016-жылдын 29-июнундагы №825-VI токтому менен улуттук баш кийимдин маанисин сактоо жана сыйлоо, улуттук салты колдоо жана элдин кыргыз маданиятына болгон сыймыктануу сезимдерин ойготуу максатында кабыл алынган. Төмөндө ак калпак күнү тууралуу кененирээк текст берилмекчи.
Качан белгилене баштаган? Ак калпак күнү официалдуу эмес түрдө 2011-жылы белгилене баштаган. Күндү белгилөөнүн демилгечиси катары режиссер Рысбек Жабиров болгон. Анын сөзү боюнча «Ак калпак», улуттук символ катары кийин муундар тарабынан унутта калбаш керек, ошондуктан ал өзүнүн майрамдык датасына ээ болуш керек деген ойлорун билдирген.
Официалдуу түрдө кабыл алынышы. Официалдуу түрдө Жогорку Кенештин 2016-жылдын 29-июнундагы №825-VI токтому кабыл алынган. Демек, официалдуу түрдө бегилениши — 2017-жылдын 5-мартынан тарта.
Кантип белгиленет? Жылда «Ак калпак күнү» бүткүл Кыргызстанда майрамдык салтанаттар, атайын иш-чаралар, жарманкелер, концерттер, флэшмобтор өткөрүлөт. Мектептерде маданий-массалык иштер жүрүп, бардык эркектер бул күнү калпак кийишет.
Эмне үчүн 5-март? 5-март калпак күнү, байчечекейлер чыгып, жаздын күндөрүнүн бири болуп, эң ылайыктуу күн катары кабыл алынган. Жылдан-жылга майрамдык күн массалык популярдуулукка ээ болуп, 2016-жылы официалдуу статус алган.
| Кабыл алуу датасы | 29-июнь, 2016-жыл |
|---|---|
| Токтом номери | №825-VI |
| Бегиленүүчү күн | 5-март |
| Күн тартиби | иш күн |
Калпак жөнүндө кыскача маалымат
Достор бул макала Ак калпак күнү жөнүндө болгондуктан, калпак жөнүндө — калпак аттуу кеңири жазылган макаладан окусаңыз болот.
Калпак — кыргыз элинин эркектери арасындагы байыркы, улуттук баш кийими. Калпак кыргыздын маданиятынын, тарыхынын жана улуттук өзүнчөлугүнүн символу болуп эсептелет.
Эмнеден жасалат
Негизинен мурда жалаң ак кийизден жасалчу. Учурда заман өзгөрүп, жаңы технологиялар пайда болгонуна байланыштуу синтепон, синтетике деген сыяктуу материалдардан дагы жасалат.
Түрлөрү кандай
Калпактын бир нече түрлөрү бар мисалы: «Айры калпак», «Туюк калпак», «Бакай калпак», «Бала калпак» ж.б.
Өңү, түсү боюнча ажыратылышы
- Бойго жете бала — кыйюуусу жашыл калпак кийген.
- Бойго жеткен бала — кызыл калпак.
- Турмуш куруп, үй-жайлуу болгондо — кара калпак.
- Кадырлуу, калк башында турууга күчү жеткендер — ак калпак.
- Мурда манаптар, бийликтер турганда — төбөсү шуңшуйган Бакай калпак кийишкен. (түскө байланышы болбосо да).
Оюмдары
Калпакка түшүрлгөн оюмдар да өзүнчө мааниге ээ болгон, мисалы:
- Жаш балага
- Колдосун деп умай эне оюмун.
- Көз тийбесин деп карганын тырмагы оюмун.
- Акылы таза болсун деп булак оюмун.
- Эр-жигитке
- Анчылык кылса — тоо текенин, бүркүттүн, аркардын оюмдарын түшүргөн.
- Баатыр, балбандарга — карышкыр, илбирс, жолбор, бүркүт.
Ак калпак күнү боюнча суроо-жооптор
Суроо: Ак калпак күнү качан белгиленет?
Жооп: Жыл сайын 5-мартта.
Суроо: Качан алгачкы жолу белгилене баштаган?
Жооп: 2011-жылдан баштап.
Суроо: Официалдуу түрдө качан кабыл алынган?
Жооп: 29-июнь, 2016-жыл.
Суроо: 5-март иш күнбү?
Жооп: Ооба.
Суроо: Ак калпак күнү эмне үчүн майрамдалат?
Жооп: Бул күн кыргыз элинин улуттук баш кийими болгон ак калпакты даңазалоо, улуттук маданиятты, өздүк өзгөчөлүктү сактоо жана жаш муунга таанытуу үчүн белгиленет.
Суроо: Ак калпакты ким ойлоп тапкан?
Жооп: Ак калпак — кыргыз элинин кылымдарды карыткан салттуу баш кийими, аны ким ойлоп тапканы так белгисиз, бирок ал ата-бабалардан бери келе жаткан мурас.
