Достук деген эмне
Достук ар бир адамдын адамдын жашоосунда болот, бирок "достук деген эмне", качан адамда чыныгы достору болгондо, адам өзүн болуп көрбөгөндөй бактылуу сезет. Тилекке каршы, достук маскасын кийип алып, башка мамилелер да болот, мунун натыйжасында адам терең кайгыга батат. Достук кандай болоорун түшүнүү, өзүбүз жакшы дос болуп, жакшы досторду күтүүгө, достукту бекем сактоого жардам берет.
Достук жана анын өзгөчөлүктөрү
Аныктама - достук бул, өз ара ишеничте, кызыктардын жалпылыгында негизделген, жакын мамилелер. Достук - бул эки адам ортосундагы терең байланыш, берилгендикти жана өз ара жардамдашуу гана болбостон, бул ички жакындык, ачыктык жана сүйүү.
Достук бул биринчи кезекте сезимдер, достук сүйүү экенине ынандык. Бул тышкы нерсе эмес, терең жүрөктө жаткан нерсе. Экинчиден достук капыстан жаралат. Өзүңдү бирөөгө дос болууга мажбурлай албайсың. Үчүнчүдөн достук анын жаралуусуна да сакталуусуна да зарыл болгон кээ бир шарттарга негизделген, алар төмөнкүлөр:
1.Өз ара сыйлоо. Досуңду сыйлоо эмнени түшүндүрөт? Бул ага урмат менен мамиле жасоо, анын ою угуп, оң таасирлүү ойлорун кабыл алуу. Сый-урмат сөздөрдө жана иште байкалат эмеспи. Сый-урмат көрсөтүлүп жаткан адам өзүн инсан катары сезет, анын баалуулуктарын сыйлап жатканын сезет, жеке эле достук милдетинен эмес, жардам кылууну каалаганынан жардамдашып жатканын сезет.
2.Ишеним. Ишенимдин алдында ал адам адептүү экени, чынчыл экени түшүндүрүлөт, анын алдап кетпеси, оорчулукта таштап кетпеси түшүндүрүлөт. Ишеним достун эч качан ката кетирбешин түшүндүрбөйт, мыкты адам жок, бардыгы ката кетирет. Бул достуктун негизги жана башкы шарттары болду.
Андан тышкары достук үчүн жалпы нравалык баалуулуктар маанилүү. Мисалы, жакшылык бар экендигине, эмне жаман, эмне жакшы экенине ар башка көз караштагы адамдардын ортосунда достуктун пайда болуусу мүмкүн эмес, пайда болсо да, абдан, абдан оор болот. Себеби жөнөкөй: Адам биздин көз карашыбызга туура келбеген аморалдык нерселерди жасап, бул нормалдуу деп жатса, ага биз терең сый-урматты сезмек белек, же ага ишенмек белек?
"Достук деген эмне" - достуктун жаралышына айтылгандай эле жалпы кызыгуулар жардам берет. Бирок эбактан бери келе жаткан, убакыт менен текшерилген достукка бул факт принципиалдуу эмес. Мисалы, эски досуңуз таптакыр башка нерселерге кызыгышы мүмкүн, бирок силер баарыбир доссуңар. Достук мамилелер адамдын жынысынан, жашынан дагы такыр көз каранды эмес. Мындай достук күчтүү болуп адамдын эмоционалдык абалына жана жүрүш-турушуна таасирин тийгизет. Ошондой болсо да, мындай достук жыныстык жакындыкты түшүндүрбөйт,бул эркек менен аялдын ортосундагы достукка өзгөчө тиешелүү.
Төмөнкү учкул сөздөр достуктун канчалык бекем боло алаарын көрсөтүп турат:
-Чыныгы дос ар кандай мезгилде дагы сүйөт, ал азап мезгилине төрөлгөн бир тууган сыяктуу
-Чыныгы дос бир туугандар да артык болот
Достуктун өзгөчө айырмалуулуктары:
-Арам ою жок
-Байланыштуулук
-Туруктуулук (достук мамилелер көпкө созулуп, сезимдер туруктуу)
-Ар башка жыныстагы жана ар башка жаштагы адамдарды пайда болот
-Бир нече адамга болушу мүмкүн (негизи өтө көп эмес, аз санда)
-Сексуалдык каалоолор менен байланышта эмес.
Достукка пайдалуу жеке сапаттар:
-Чынчылдык, ачыктык
-Тилектеш, ортоктош болуу
-Уга билүү
-Башканын ишине жана санааларына кызыгуусу
-Жардам берүүгө даярдыгы, оорчулукта жанында болуу
-Кечиримдүүлүк (ката кетирүү менен байланыштуу)
-Өзүңдүн катачылыгыңды моюнга ала билүү
-Кеңештерди кабыл ала билүү
-Сырларды сактай билүү
Өзүңөрдө ушундай сапаттарды өнүктүрүп, күнүмдүк жашоодо колдоно билгиле. Түнттүк, ырайымсыздык, өзгөчө текебердик, көңүл коштук жана сатып кетүү, достуктун негизин түзгөн өз ара сый-урматты жана ишеничти өлтүрөт, достукту өлтүрөт.
Эмне достук деп эсептелбейт.
Тааныш мамилелер. Кайсы адам же адамдар менен көп убакыт өткөрсөк, андай адамдар менен жүрүү шайыр-шатман болсо, булар дос, жана достук бул ушундай мамиле түзүүнүн өзү деген түшүнүк абдан көп кезигет, бул чоң жаңылыштык. Достук бул баарлашуу эмес, кандайдыр бир процесс эмес, жана таптакыр тышкы көрүнүш эмес. Чыныгы достук, айтып өткөндөй эле - сезимдер, жүрөктүн тереңинде жаткан сезимдер. Достук сөзсүз эле жеке баарлашуу менен түздөн-түз байланыштуу эмес, же баарлашуудан көз каранды эмес. Чыныгы достор кырдаалга карабастан дос бойдон кала берет. Достуктан айырмаланып, тааныш мамилелер баарлашуудан көз каранды, сезимдер менен байланышы жок, жана эч кандай өз ара ишенич милдеттерди, байланыштарды түзбөйт. Тааныштар арасында биз көп баарлашып, кээде сырларыбыз менен бөлүшөбүз, ошентсе да бири-бирин жулмалап салууга даяр болгон тааныштар көп. Тааныш мамилелерди жаңылышып дос катары кабыл алуу көңүлдүн калуусуна, терең жан-дүйнөнүн травмасына алып келиши мүмкүн, анткени мындай мамиледе күткөн мамилени ала албайбыз. Ошондуктан тааныштарга ээ болгондо, шашып дос экен деп чечим кабыл алуунун кереги жок. Атактуу сөздө айтылгандай - алтынды от эриткендей, досту убакыт чыгарат.
Достук жөнүндө Ысык-Көл облусунун Чолпон-Ата шаарынын 10-классынын окуучусу жазган "достук деген эмне" аттуу дилбаянга көңүл бурсак:
Ар бир адамга дос керек - жан-дүйнөсү менен сага жакын болгон, убакыт өткөрүүгө кызыктуу болгон адам. Дос - бул сени кайгыда да, кубанычта да колдой турган, кеңеши менен, иши менен дайым жардам берүүгө аракет кылган адам. А биз дос болгонду билебизби? Деги эле чыныгы "достук деген эмне"? Бир мисал: эки адам дайыма баарлашып, убактысын бирге өткөрөт, анан бир күнү бирөөсүндө кыйынчылыктар пайда болот, экинчиси жок болуп кетет, ушул жерден бекем достук дагы бууланып жоголо баштайт. Мындай адамдарды негизи сыноодон өтпөй калды деп коюшат. Достордун бирөөсү экинчисинин башына түшкөн кыйынчылыгынан коркуп, аралашып, башын ооруткусу келген жок.... Мындан коркунучтуусу дагы болот - достордун бири экинчисинин жетишкендиктерине, кубанычтарына, жеңиштерине ич күйдүүлүк кылат. Чыныгы достук кыйынчылыкта эмес, кубанычта билинет деген кептин өзүнүн чындыгы бар. Менин оюмча чыныгы достук көп жылдык сыноодон өткөн болуусу керек. Көп жылдар бою дос болуп келе жаткан адамдар, көп нерселерди башынан өткөрүшүп, достуктун көптөгөн сыноолорунан башынан өткөргөн. Чыныгы дос - жакшы нерселерди гана каалап, ар кандай тармакта жардам берүүгө даяр болуп, жашооңду жакшыртууга ынтызар. Бирок бул дайыма эле сага жагалданып турат дегенди түшүндүрбөйт, андай эмес, чыныгы дос чындыкты оозу мурду кыйшайбай бетке айтат, көзүндү ачат. Элибиздин буга таамай келген жакшы макалы бар - көзүңдү ачканга көр казба дейт. Чыныгы дос эч качан өз пайдасына, же кандайдыр бир жыргалдыктар үчүн сатып кетпейт. Андай доско каалаган убакта телефон чалып, жан-дүйнөңдө болуп жаткан нерсенин баарын айтып берсе болот. Албетте, дос деген эки тараптуу түшүнүк, дайыма эле мага жакшылык кыла бербестен мен дагы ага ошондой жакшылыктарды, көзүн ачкан чындыктарды айтып турушум керек, бул милдет эмес, бул жүрөктөгү болгон достук сезим. Мына ушундай өз ара түшүнүктүү, ишеничтүү достук болгондо гана чыныгы достук бекем жана түбөлүктүү болот деген ойдомун. Достук жонундо макалабыз усундай достор.
