Аккуу — көрктүү канатуу

Аккуу (кээде ак куу) — бул өзүнүн ак жана элегенттуу канаттары менен белгилүү болгон көрктүү ири сууда сүзүүчү канаттуу. Булар өрдөктөр түркүмүнө таандык болуп, учуучу канаттуулардын эң ирилеринин бири.

Тагыраагы, аккуу жаныбарлардын канаттуулар классынын каз сымалдуулар отрядына (Anseriformes) жана өрдөктөр (Anatidae) түркүмүнө таандык.

Аккуу — алп жана күчтүү куштардын бири, ал байыртадан эле сулуулук менен сүйүүнүн, тазалык менен назиктиктин символу катары айтылып келет. Көбүн эсе үйдө багылуучу казга окшошуп кетет.

Аккуу сайроочу куштарга кирбейт. Ышылдак аккуу каркылдай алат, ал эми күркүлдөк аккуу сурнай үнүндөй салтанаттуу үн салат. Аккуунун үнүн жазында түндүктү көздөй учуп өткөндө угуу өтө жагымдуу. Апрелдин көпкөк асманында аккуулардын учуп бара жатышы - эсте каларлык ажайып көрүнүш. Түнт токойдогу обочо көлмөдө сүзүп жүргөн аккуу андан да кооз, сулуу көрүнөт. Ал сууда жеңил каалгып сүзүп баратканда алдындагы сууда анын сөлөкөтү чагылып, сүзүп баратып чукул бурулганда артында жылтырак толкун калат, сууга чумкуганда сууну шарпылдата чайпалтат, канатын күүлөп, абаны как жара көккө көтөрүлөт. Аккуу обочо, адам бара алгыс көлдөргө, жыш камышка уя салат.

Чоң аккуунун узундугу 1,5 метрге чейин жетет, ал эми канаттарынын жайылышы 2 метрден ашат. Эң көп жайылган түрү — ышылдак-аккуу, мунун ийилген моюну жана коркунуч жаралгандагы ышылдагын үнүнөн таанууга болот.

Бул канаттуулар көлдөрдө, көлмөлөрдө, дарыяларда жана суу жээктеринде жашап, суусу тынч, өсүмдүгү көп сууларды артык көрөт.

Аккуулар — мыкты сууда сүзүүчүлөр жана балырларды үзүп жеш үчүн же майда суу жандыктарын кармоо үчүн сууга чуңкушат. Рациону негизинен суу өсүмдүктөрүнөн турат бирок, кээде, курт-кумурскалар, майда балыктар жана моллюскалар менен азыктанат.

Аккуулар өзүнүн өнөктөшүнө берилгендиги менен белгилүү: алар моногамдуу түгөйлөрдү түзүп, айрымдары өмүр бою бирге болушат.

Уялары массивдүү келип, камыш жана чырпыктардан курат, ургаачысы бир нече жумуртка тууйт. Жөжөлөрүн чоңойтууга ургаачысы, эркеги да катышып, аларды жырткычтардан коргоп, сууда сүзүүгө жана азык табууга үйрөтөт.

Аккуу колго тез үйрөнөт, зоологиялык бакта Австралия кара куусу менен ынтымактуу жашай берет.

Маданиятта жана мифологияда аккуулар тазалыкты, сүйүүнү жана ак сөөктүктү символдоштурат. Ал жомоктордо жана дастандарда да даңазаланган. Аккуунун өлүмү тууралуу уламыш да бар. Канаттуунун образдары жомоктордо, балттерде (мисалы, Чайковскийдин «Аккуу көлү») жана адабиятта кездешет. Мында алар сулуулукту, жан дүйнөлүк трансформацияны элестетет.

Бирок, реалдуу тиричиликте аккуулар өзүнүн назик көрүнгөнүнө карабастан, өзүнүн аймагын же тукумун коргоодо жетишээрлик агрессивдүү болушу мүмкүн.

Бүгүнкү күнү аккуулардын көптөгөн түрлөрү коргоого алынган, анткени, жашоо чөйрөсүнүн азаюуусунан жана көлмөлөрдүн кирдешинен улам алардын саны кыскарууда.

Бул канаттууларды жана алардын табигый чөйрөлөрүн коргоо, био ар түрдүүлүк жана суу экосистемасынын гармониясы үчүн маанилүү.

Кыргызстанда аккууга аңчылык кылууга тыюу салынган.