Байыркы египет мамлекетинин башкаруу системасы

Байыркы Египеттеги башкаруу системасы ошол кезде дүйнөдөгү эң түзүмдүү жана борборлоштурулган болгон. Ал миңдеген жылдар бою калыптанып, дин жана социалдык түзүлүш менен тыгыз байланышта болгон. Төмөндө кененирээк:

Фараон — абсолюттук башкаруучу

Ролу: Фараон саясий, аскердик жана диний лидер болуп эсептелген. Анын бийлиги кудайдан берилген деп саналган.

Милдеттери:

• Мыйзам чыгаруу жана жерлерди башкаруу.


• Аскердик иштерди жана тышкы саясатты жетектөө.


• Диний салт-жайларды жана ибадатканаларды көзөмөлдөө.


• Бийлик символдору: коён кобра, скипетр, эки корона (Жогорку жана Төмөнкү Египет үчүн).

Жогорку администрация

Фараон мамлекетти жалгыз башкара албагандыктан, түзүлгөн структура:

• Визирь (наиб, "улуттук министр")
  
  
  
  • Фараондон кийинки эң бийик кызматкер.
  
  
  • Финансы, айыл чарба, сот, курулушту көзөмөлдөгөн.
  
  
  • Салык топтоо жана ресурстарды бөлүштүрүүнү көзөмөлдөгөн.
  
  
  
  


• Номархтар
  
  
  
  • Провинциялардын (номдордун) губернатору.
  
  
  • Ар бир номдун башкаруучусу визирге баш ийген.
  
  
  • Салык топтоо, жергиликтүү сот иштерин башкаруу жана тартипти сактоо милдеттери болгон.
  
  
  
  


• Соттор жана катчылар
  
  
  
  • Соттор жаңжалдарды чечип, мыйзамдуулукту камсыздашкан.
  
  
  • Катчылар жер, салык, түшүм жана калк тууралуу эсеп жүргүзүшкөн — мамлекеттин туруктуулугунун негизи.
  
  
  
  

Салык жана экономика

• Экономиканын негизи — дандуу жерге эгүүчү аймактар (Нил дарыясынын жээгинде).


• Салык дандуу дан, мал, кол өнөрчүлүк буюмдары түрүндө алынган.


• Эсеп тутуу системасы так болгон, бул ачарчылыктын алдын алып, пирамидаларды, ибадатканаларды жана ирригация иштерин колдоого шарт түзгөн.

Диний башкаруу

• Дин бүт бийликти камтыган: фараон кудай менен адамдардын ортосундагы байланышчы катары эсептелген.


• Ибадатканалар тек гана диний эмес, экономикалык функцияларды да аткарган: жерлерге ээлик кылуу, салык чогултуу, баалуу буюмдарды өндүрүү.

Аскердик жана тышкы саясат

• Армия фараонго баш ийген.


• Максат: чек араны коргоо, ички тынчтыкты сактоо жана башка жерлерге походдор (мисалы, Нубияга) уюштуруу.

Системанын өзгөчөлүктөрү

• Бийлик борборлоштурулган: фараон негизги ресурстарды көзөмөлдөгөн.


• Так иерархия: фараондон баштап жергиликтүү катчыга чейин.


• Дин менен байланыш: бийлик сыйынуу жана кудайлар аркылуу легитимдештирилген.

Байыркы Египет жонундо кийинки шилтемеде: https://tyup.net/page/bajyrky-egipet

Байыркы египеттин башкаруу системасы борборлоштурулган жана иерархиялуу болгон. мында фараон абсолюттук бийликке ээ болчу. Визирлер, номархтар жана жазуучулар провинцияларды, салыктарды жана сот системасын башкарган.