Жүгөрү. Жугору жонундо маалымат макаласын оңдоо, толуктоо, тактоо

Жүгөрү – дүйнөдөгү эң кеңири өстүрүлгөн дан өсүмдүктөрүнүн бири. Ал тамак-аш, мал азыгы жана өнөр жайда кеңири колдонулат.

Жүгөрү болжол менен 9000 жыл мурун Мексикада өстүрүлө баштаган. Ал Американын түпкү элдери тарабынан негизги азык катары колдонулган жана Колумбдун экспедициясынан кийин дүйнөгө жайылган.

Жүгөрүнүн сотосу

Жүгөрү бир жылдык өсүмдүк. Илимий аталышы — латынча Zea mays. Өсүмдүктүн бийиктиги 1,5-3 метрге чейин жетет. Тамыры жазы, жерге анча терең кирбей өсөт. Гүлдөө мезгили 60–100 күндүн аралыгында болот. Данынын түсү сары, ак, кызыл, көк же кара болушу мүмкүн.

Жүгөрү жылуу климатты жакшы көрөт. Негизги өндүрүүчү өлкөлөр: АКШ, Кытай, Бразилия, Аргентина жана Украина. Албетте, Кыргызстанда дагы өсө берет. Орточо түшүмдүүлүк: гектарынан 5-10 тонна.

Алынуучу азык-түлүктөр: жүгөрү уну, жүргөрү крахмалы, май, сироп, попкорн жана башка азыктар жасалат. Жүрөгү өзү жана өсүмдүгү малга тоют катары пайдаланылат. Өнөр жайда био отун, желим, кагаз жана текстиль өндүрүшүндө колдонулат.

Курамы жана азыктык баалуулугу, орточо 100 г жүгөрүдө:

Калориясы: 86 ккал
Белок: 3,2 г
Май: 1,2 г
Углеводдор: 19 г
Клетчатка: 2,7 г
Витаминдер: В тобу, С витамини, Е витамини.
Минералдар: магний, калий, темир, фосфор.

Жүгөрү генетикалык жактан эң өзгөртүлгөн өсүмдүктөрдүн бири. Айрым Жүгөрүнүн түрлөрү 7 метрге чейин өсүшү мүмкүн. Жер жүзүндө 50 000ден ашык жүгөрү сорту бар. Жүгөрү дүйнөдө экономикалык жана азыктык мааниси чоң өсүмдүк болуп эсептелет.

Мындан миңдеген жыл мурда эле байыркы индейлер — инктер менен ацтектер жүгөрү айдашкан. Инктердин гүлдөгөн мамлекети Түштүк Америкадагы Перуда, ал эми ацтектердики Борбордук Америкадагы Мексикада болгон.

Ал жакта жүгөрү маис деп аталып, ыйык өсүмдүк катары бааланган. Башында айтылгандай мындай ажайып данды Европага Колумб алып келген. Индей маиси Испания менен Португалиянын талааларына бат эле көнүгүп, андан Африка жана Азияга тараган. Буга чейин минтип бир да өсүмдүк ушунчалык тездик менен жер шарына таралган эмес.

Азыркы кезде адамзаттын тамак-ашына пайдаланылган өсүмдүктөрдүн эң негизги үч түрү бар: буудай, күрүч жана жүгөрү.

Булардан ун, акшак тартылып, май алынат, момпосуй, вискоза, киноплёнка жасалат. Жүгөрүнүн даны жана сабагы менен сотосунан даярдалган силос малга өтө баалуу тоют болуп эсептелет.

Мындан башка кант жүгөрүсү да бар. Аны консервалап же чийки жесе да болот. Кууруганда барсайып жарылуучу жүгөрүдөн бадырак кууруса балдар аны жакшы жейт.

Жүгөрүнүн кээ бир сортторунун сабагы 7мге чейин жетет. Жүгөрүнүн мындай сорту айдалган талаада кадимки токойдогудай адашып кетүүгө да болот.