«Урма музыкалык аспаптар» макаласын оңдоо, толуктоо, тактоо

Урма музыкалык аспаптар — үнү кандайдыр бир термелүүчү капкак же бетке уруудан улам пайда болгон музыкалык аспаптар тобу. Хорнбостель — Закс системасы боюнча өзүнүн ичинен үч топчого бөлүнөт — мембранафондор, идиофондор (үнү өзү чыгуучу) жана хордофондор (кылдуулар). Мындай аспаптардын үнүнүн бийиктиги аныкталган же аныкталбаган болушу мүмкүн.

Адамзат тарыхындагы биринчи музыкалык аспаптардын түрү катары саналат.

Урма музыкалык аспаптар

Классификациясы
Урма музыкалык аспаптардын түрлөрүнүн жана формасынын көп түрдүүлүгү, буларды классификациялоонун бир нече варианттарын калыптандырган. Бир эле аспап бир нече топко таандык болушу мүмкүн.

Үнүнүн бийиктиги боюнча

Үнүнүн бийиктиги белгилүү болгон аспаптар, булар белигилүү бир үн катарынын ноталарына туураланат. Мындай аспаптарга литавралар, ксилофондор, вибрафондор, коңгуроолор жана бир катар башкалар кирет;
Үнүнүн бийиктиги белгисиз аспаптар, мындайлар белгилүү бир үндөргө туураланбайт. Мисалы, чоң жана кичи барабандар (байыркы кыргызча доолдор), үч бурчтуктар, табактар, даптар (орусча бубен), кастаньеталар, там-там жана башка башкалар.

Үн чыгаруусу боюнча

Мембранофондор — үн чыгаруучу денеси тери же платиктен тартылып бекитилген мембрана саналат. Буларга литавралар, кыргыздын добулбасы, доолдор, жана даптар таандык.
Идиофондор — үн чыгаруу денеси бүтүн аспаптын өзү болгон (мисалы, гонг) же бүтүн үн чыгаруучу денеден турган асаптар кирет мисалы, үч бурчтук, ксилофон, маримба, балафон, вибрафон, коңгуроолор, било ж. б.

Үн чыгаруучу элементтери металлдан жасалган металл идиофондор — металлофондор, үч бурчтуктар, вибрафон, коңгуроолор;
Таш идиофондор, мында үн чыгаруучу элементтер таштан жасалат (яшма, нефрит, жадеит, мрамор, гранит, акиташ ж. б.), аспаптар — тэцин, бянцин ж. б.;
Керамикалык идиофондор — үн чыгаруу элементи бышкан чопо, фаянс жана фарфордон жасалат, аспаптар — коңгуроолор, шылдырактар;
Жыгач идиофондор — үн чыгаруучу элементтери жыгачтан жасалат мисалы, ксилофон, кутуча аспабы, кореялык коңгуроолор.
Айнек идиофондор — үн чыгаруучу элементи айнектен мисалы, айнек арфа, веррофон, айнек гармоника, айнек маримба, ранат каэо, кристалл башет.

Урма аспаптардын өзгөчө тобун хордофондор түзөт (кылдуу аспаптар) мисалы, фортепиано, рояль, пианино, цимбала.

Дагы караңыз

Музыкалык аспаптар
Кыргыз музыкалык аспаптары
Музыка