«Арстанбап» макаласын оңдоо, толуктоо, тактоо

Асртанбап (башка аталышы — Арсланбап) — Кыргызстандын, Жалал-Абад облусуна караштуу Базар-Коргон районундагы Арстанбап токоюнун ичинде жайгашкан айыл жана курорт.

Бишкек шаарынан 690 км, Жалал-Абад шаарынан 60 км аралыкта Арстанбап өрөөнүндө жайгашкан. Туристтик кооз жерлерге кирет. Арстанбап айыл аймагына таандык.

Арстанбап

Кыргызстан картасындагы болжолдуу жайгашуусу

41°20′ түндүк кеңдик 72°56′ чыгыш узундук

ӨлкөКыргызстан

ОблусЖалал-Абад

Район (Аймак)Базар-Коргон

Борборунун бийиктиги1600 м

Климат түрүсубальптык, кышы карлуу

Саат алкагыUTC+6:00

Калкы15 509 адам (2023)

Улуттаркыргыз, өзбек, орус, татар ж. б.

Конфессиялармусулмандар

Жашоочулар аталышыАрстанбаптыктар

Стационардык телефон коду+996 3736

Автомобиль коду04

СОАТЕ коду41 703 207 815 01 0

Макала мазмуну

Калкы
Географиясы
Арсланбап токою

Калкы
Айылдын калкы 2023-жылдын эсептерине ылайык 15 509 адамды түзөт. Жашоочулар арасында — кыргыздар, өзбектер, орустар, татарлар, чечендер ж. б. Айыл тургундары негизинен туризм жана айыл-чарба тармагында иштешет. Туристтик мезгилдер — июнь, июль, август айлары саналат. Тургундар туризм, велотуризм, ат үстүндөгү туризм, логистика, мейманканалар жана башка жааттарда кызмат көрсөтүшөт.

Географиясы
Арстанбап айылында жана Арстанбап өрөөнүндө 30 метр бийиктикке чейинки жана жашы 1000 жылдан ашкан жаңгак дарактары кездешет. Александр Македонский өзүнүн жүрүштөрүндө бул жерден жаңгактарды Грецияга алып кетип, ал жакта жайылткан деген айтымдар бар. Айылда эки шаркыратма бар: Чоң (80 метр) жана Кичи (35 метр). 1936-жылы Арстанбаптын жаңгак токойлорунда түндүк америкалык чайкагыч жанат (латынча Procyon lotor, орусча енот-полоскун) акклиматизацияланган. Булар жаңгак дарактарынын көңдөйлөрүндө жашайт. Жайы салкын. Эң ысык ай июлдун орточо температурасы +20 ℃. Жаан-чачын көп болот. Тарыхый жерлер, күмбөздөр бар. Жери тоолуу, түзөңдүү, топурагында чиринди көп болгондуктан жери семиз.

Арсланбап токою
Дүйнөдөгү эң кооз жерлердин бири Арстанбап десек жаңылбайбыз. Дүйнөнүн бир да жеринде жок, кайталангыс жаңгак токою ушул жерде жайгашкан. Ак карлуу тоонун астындагы тоолор, түздөр, ажайып муздак тунук суулар бүт токойдун ичинде. Жыш токой жамынган тоолору, шылдырап аккан мөлтүр тунук суулары, көңүл сергиткен таза, салкын абасы, буруксуган жыттуу гүлдөрү, дарылык касиетке ээ сансыз чөптөрү, айлананы көркүнө чыгара кубулжутуп сайраган түркүн куштардын үндөрү Арстанбапка ажайып көрк берет. Мына ушундай табигый кооз ажайып жай Кыргызстандын Фергана тоо кыркаларындагы Бабаш-ата бийик тоосунун түштүк этегинен орун алган. Түркстанда жашаган Кул Кожо Акматтын (Ахмет Жассави) устаты Арстан Бап ата ушул жерде жашаган деген кеп бар. Токойдо бал челекчилер дагы эмгектенишет.

Арстанбап өрөөнү

Арстанбап — табигый мөмө-жемиш токоюнун мекени. Деңиз деңгээлинен 1500-1800 м бийиктикте. Бийиктен түрмөктөлүп түшкөн шаркыратмалар жаратылыштын ажарын ачып, көркүнө көрк кошконсуйт. Бабаш-ата (Чоң) шаркыратмасы 80 м бийиктен агып түшөт. Табигый мөмө-жемиш токою 37 миң гектар жерди ээлеп, өрөөнгө көрк гана бербестен, адамга ыракат тартуулайт, анда дарылык касиетке ээ өсүмдүктөр арбын. Арстанбап дүйнөдөгү эң чоң табигый жаңгак токою. Жаңгак дарактарынын бийиктиги 20-25 мге жетет.

Кош түптөнүп, төрт, алты айрык өскөндөрү да бар. Эң эле жарашыктуу, кочкул жашыл жалбырактуу дарактарынын кээсинин бутактары жыш өскөндүктөн чатырга окшоп, күн нурун өткөрбөйт. Жаңгактан жакшы самын, лак, тушь, типографиялык боёктор чыгарылат. Арстанбап жаңгактын кени болуу менен ал негизинен аралаш токой массиви болуп саналат. Анда алма, алча, мисте, бадам, жүзүм, ызырык, карагат, алмурут өсөт. Ал эми жаңгакка жанаша өскөн бадалдар, мырза терек, тал, моюл, кайың, ак чечек, карагат, чычырканак, шилби, арча, карагай аралаш токойдун байлыгын түзөт. Алардын ичинде сейрек учуроочу мароо, жыпар чөп, көк чөп өңдүү дарылык касиетке ээ өсүмдүктөр жолугат. Арстанбапты түрдүү жаныбарлар жана канаттуулар мекендейт. Элик, аркар-кулжа, суусар, чил, кекилик, күрөң аюу, илбирс, сүлөөсүн, кундуз, ылаачын, шумкар, кыргоол, тоодак, безбелдек уялап, асманда бүркүттөр шаңшып учат. Булардын көпчүлүгү Кызыл китепке жазылган.

Арстанбап токою эл чарбасы үчүн мааниси чоң. 1945-жылы Түштүк Кыргызстандын токойлору Мамлекеттик корук деп жарыялангандан тартып Арстанбапка өзгөчө көңүл бурулуп, Кыргыз улуттук илимдер академиясынын окумуштуулары мында изилдөө иштерин жүргүзө башташкан. Арстанбапта токой чарбасы уюштурулуп, бул чарба жыл сайын мамлекетке тонналаган жаңгак, алма, алча, мисте, бал жөнөтүп турат. Токой чарбасында жыгач иштетүүчү цех курулган. Анда түрдүү эмеректер, курулуш материалдары жасалат (тактоо). Арстанбап туристтердин сүйүктүү жери.

Эс алуучулар үчүн бардык шарттары бар Арстанбап туристтик базасы, Арстанбап пансионаты, спорттук лагерлер курулган.